مفهوم دیپلماسی در معنای کلی آن تعامل با جوامع برای تأمین منافع، افزایش نفوذ، کاهش آسیب‌پذیری، با کم‌ترین هزینه تعریف می‌شود و آنچه در بطن دیپلماسی وجود دارد تلاش برای جلوگیری از تخاصم و افزایش همکاری‌های سیاسی و اقتصادی و تبادل دانش، هنر و تمشیت روابط خارجی است. با گسترش ویروس کرونا و تأثیر آن بر ساختارهای زندگی سیاسی و اجتماعی بشر، دولت‌ها، نهادهای منطقه‌ای و بین‌المللی طی چند ماه گذشته نیز دست‌خوش تغییرات محسوسی در سیاست‌ها و رویه‌های اجرایی خود شدند. در این راستا به‌موازات گسترش این ویروس در سطح جهانی، صحنه‌ی دیپلماسی جهان به‌ناچار وارد عرصه‌ی جدیدی از مبادلات دیپلماتیک شد که فرصت بهره‌برداری از روش‌ها و بسترهای نوین دیپلماسی فراهم گردید.
در موقعیت جدید جهانی دست‌یابی به روش‌های نوین سبک زندگی تا انتقال تجارب، اطلاعات، مدیریت بحران و نظم شهری همگی در راستای مبارزه با گسترش و شیوع کرونا تحت شعاع دیپلماسی مردم با مردم قرار گرفته است. می‌توان گفت در شرایط کروناییْ اشکال نوینی از دیپلماسی مانند دیپلماسی شهری، دیپلماسی فرهنگی، دیپلماسی رسانه‌ای، موجب هم‌افزایی و تکمیل کارکردهای دیپلماسی رسمی، (دولت – دولت) شدند. بر این مبنا دیپلماسی‌های نوین پیوند و توازن جدیدی برای کسب منافع ملی حداکثری ایجاد کردند؛ سؤالی که مطرح می‌شود این است:
«دستاوردهای دیپلماسی شهری در شرایط شیوع بیماری کرونا چگونه قابل‌تعریف است؟»
در پاسخ به این سؤال به نظر می‌رسد؛ دیپلماسی شهری با تأکید بر تعامل با شهرهای درگیر کرونا، همچنین سازمان‌های بین‌المللی، NGOها، بستر تعاملات تجارب مشترک کنترل؛ پیش‌گیری و درمان کرونا و همچنین گسترش فرهنگ تغییر سبک بهداشت و سلامت زندگی افراد، نقش مکمل و مؤثری بر کارکرد دیپلماسی رسمی (دولت‌ها با یکدیگر) در راستای تأمین امنیت سلامت جامعه را ایفا کرد.
می‌توان عنوان کرد ایده‌ی دیپلماسی شهری حول چند مضمون صورت گرفته است که هدف نهایی آن برقراری تبادل اطلاعات و تجارب شهری برای شهروندان خود و شهروندان جهان است دیپلماسی شهری، تعامل، توسعه و به‌سازی روابط بین ملت‌ها ورای مشکلات و معضلات روابط دولت‌ها است و بخش مهمی از دیپلماسی عمومی کشورهای مردم‌سالار و پیشرفته به شمار می‌رود. این فعالیت‌ها راهکارهایی ارائه می‌دهد که به‌وسیله‌ی آنْ شهرها با هدف نشان دادن توانایی‌ها و علاقه‌مندی‌های خود، ارتباطات و تعهداتی را با دیگر بازیگران بین‌المللی اعم از مجامع، سازمان‌ها و شهرهای مختلف به عهده می‌گیرند. به این معنا دیپلماسی شهری نوعی از تمرکززدایی از ارتباطات بین‌المللی است که شهرها و شهروندان بازیگران اصلی آن هستند.
عضویت شهر یزد در لیگ شهرهای تاریخی جهان و سازمان شهرهای میراث جهانی مزیت مهمی در دیپلماسی شهری محسوب می‌شود.
می‌توان گفت در شرایط کرونا یکی از دستاوردهای دیپلماسی شهری این است که بازیگران دو طرف، بر همکاری شهرها و شهروندان‌شان در هر دو طرف، به هر شکلی که می‌توانند تلاش می‌کنند تا به بهترین روش منافع خود را کسب کنند. در این راستا شهرهای مانند تهران، اصفهان، یزد و تبریز، به تبادل اطلاعات در زمینه‌ی کنترل، پیش‌گیری و درمان کرونا پرداخته‌اند. اصفهان با ۱۲ شهر خواهرخوانده و ۹ سازمان‌های بین‌المللی که شهرداری اصفهان در آن‌ها عضویت دارد، مکاتبه کرد. تهران نیز با شهرهای هم‌تایش در آنکارا، سئول و رم، در حوزه‌های مختلف مدیریت شهری، مدیریت بحران، سازمان پسماند و سازمان آتش‌نشانی مذاکرات پیوسته‌ای را داشت. همچنین تهران با سازمان بین‌المللی بهداشت جهانی، شهردار ووهان و سفیر چین به تبادل نظر و گفت‌وگو پرداختند و با تنظیم و اجرای پروتکل‌های بهداشتی طبق تجربیات جهانی، بستر دیپلماسی شهری را به سمت‌وسوی امنیت سلامت و بهداشت عمومی سوق داد.
مکاتبات شهردار یزد به دبیرخانه‌ی شهرهای تاریخی واقع در کیوتوی ژاپن و دبیرخانه شهرهای که دارای میراث جهانی در کبک کانادا هستند نیز در این شکل از دیپلماسی قابل‌توجه است؛ زیرا عضویت شهر یزد در لیگ شهرهای تاریخی جهان و سازمان شهرهای میراث جهانی مزیت مهمی در دیپلماسی شهری محسوب می‌شود.
بیشتر بخوانید:
افزون بر این، شهردار تبریز نیز طی مکاتبات مختلفی به چند دبیر کل سازمان‌های جهانی به‌نوعی در راستای لغو تحریم‌های متعدد در بخش سیاست خارجی به ایفای نقش پرداختند؛ همچنین به تعامل دوطرفه با ارزروم نیز تأکید داشتند. شهردار ارزروم با تشریح و تبادل اطلاعات و اقدامات شهرداری ارزروم بر انتقال تجربیات بین دو طرف در مقابله با شیوع کرونا تأکید کرد و راهکار مشترکی ارائه گردید.
بنابراین با شیوع این ویروس جدید، این پدیده از یک بیماری صرف به چالش‌هایی در زمینه‌های بهداشت، اقتصاد، سیاست و فرهنگ برای جوامع مختلف تبدیل شده است، تلاش‌های هر جامعه برای مقابله با این اپیدمی نیز با توجه به امکانات و تجربیاتی که دارند، متفاوت است و هرکدام با نقاط ضعف و قوت‌هایی همراه است. در این راستا سازمان‌های مردم‌نهاد، بسیج مردمی، گروه‌های محلی و پایگاه‌های اجتماعی مردمی نیز به‌صورت جدی و فعال در زمینه‌های آموزش، کمک‌های مالی، پشتیبانی بیمارستان‌ها و تقویت روحی مردم وارد شده‌اند و شهرهای مختلف ایران دستاوردهای متناسب بافرهنگ خود در تغییر سبک زندگی و سلامت جامعه به دست اورد.
بر این مبنا می‌توان گفت با شکل‌گیری قلمرو عمومی جهانی همراه با تحولات پیچیده، اقتصادی، بهداشتی، اجتماعی، فرهنگی، مفهوم «دولت‌محوری» از دیپلماسی گرفته‌شده و دیگر دیپلماسی به‌طور انحصاری در اختیار دولت‌ها نیست؛ بنابراین برای مقابله با چالش‌ها و تهدیدات ناشی از این تغییرات ازجمله شیوع کرونا دیپلماسی‌ها نیازمند مسئولیت مشترک با همکاری دولت‌ها و کنشگران جدید جهانی هستند. دیپلماسی شهر توانایی این را دارد که یک بازیگر کارآمد در جوامعی باشد که محیط آن‌ها دچار درگیری‌های شده و ظرفیت‌های انسانی، مالی، مادی و محلی را با مکانیسم‌های سازمان‌های غیردولتی، بین‌المللی و کمک‌های خارجی در خود به وجود آورد.
…
تصویر از یزد، عکاس: Emad YOGI، برداشت‌شده از Unsplash
بسیار عالی نوشتید